به گزارش خبرگزاری حوزه از مشهد، حجت الاسلام و المسلمین واعظی، در دومین دوره دانش افزایی اساتید حوزه علمیه خراسان با عنوان «ولایت فقیه» با اشاره به نظریه های سیاسی در دنیا، گفت: بر این اساس، اولا از انقلاب اسلامی می‌خواهند که این نظام سیاسی ولایت فقیه برای دنیا به صورت نظری هم آوردیِ فکری و بیان وجهه شود و خواست دوم از این انقلاب این است که اهدافش به صورت عملی محقق گردد.

وی در ادامه گفت: کسانی که در فضای تفکر سیاسی تلاش می کنند ناظر به نواقص و کاستی های عینیت جامعه شان هستند. به طور مثال رشد نظریه ها درباره دموکراسی به علت نواقص نظری آن بوده است که در نتیجه نظریه پردازان تعریف خود را تغییر داده اند.

تفاوت نظریه ولایت فقیه با نظریه خلافت و لیبرال

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی کشور در ادامه به موضوع نظری ولایت فقیه و تمایز و تفاوت آن با نظریه های دیگر پرداخت و اظهار کرد: در مقابل ایده ولایت فقیه جمهوری اسلامی دو نظریه خلافت که در جهان تسنن هست و نیز لیبرال دموکراسی که در دنیای ورای اسلام، گسترش یافته به عنوان نظام سیاسی مطلوب پذیرفته شده است.

وی با بیان اینکه نظریه خلافت با از بین رفتن عثمانی در جنگ اول جهانی به طور عملی وجود ندارد، ولی در حال حاضر از سوی برخی از صاحب نظران و جریان های اهل سنت و نیز جریان های اسلام گرای سیاسی با رای های مختلف وجود دارد، اظهار کرد: همان طور که نظریه کلان اهل سنت، خلافت است، نظریه سیاسی تشیع نیز امامت می باشد و ولایت فقیه از باب دسترسی به نایب الامام است.

وی افزود: از سوی دیگر، امامت شامل هدایت در امر دین و دنیاست و زعامت سیاسی شأنی از شئون امام است بر خلاف خلافت مدنظر اهل سنت که آن را زعامت در امر سیاسی دنیا می دانند و نتوانسته اند در بستر تاریخ امر گسترده تری از آن را بیان کنند.

حجت الاسلام و المسلمین واعظی نکته دوم را در نظر شیعه و اهل سنت این دانست که نصب الهی اسباب مشروعیت بخشی ولایت سیاسی است با این تفاوت که اهل سنت نصب از سوی خدا را جایز می داند، ولی شیعه واجب می داند که به معنی «یصدر عنه وجوبا» است یعنی حتما چنین می کند و اگر این کار را نکند، خلاف حکمت اوست نه اینکه وجوب تشریعی باشد.

وی اختلاف دوم در این نکته را این گونه بیان کرد که از نظر شیعه، خداوند نصب کرد و امت را رها نکرد و در واقع پیامبر(ص) مامور به اعلام نصب از سوی خدا بود.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی با بیان اینکه اهل سنت برای انتخاب خلیفه، طریقه واحدی را به رسمیت نمی شناسند و راه ها را متکثر می دانند، گفت: نزد فقهای اهل سنت به طور اجمال امنیت مقدم بر عدالت است و به همین علت می گویند اگر یک نفر حتی به قهر و غلبه خلیفه شد و ظلم کرد، قابل اطاعت است. البته برخی یک شرایط دیگر مانند علم عادی، عدالت متعارف و... را نیز اضافه می کنند ولی در هر صورت بعضی از علمای اهل سنت این امور را نیز شرط نمی دانند.

وی با اشاره به این بخش از آیه 59 سوره نساء که می فرماید: «أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ»، اظهار کرد: این اطاعت، مطلق است و به همین علت به داشتن عصمت نیاز دارد؛ از این رو علمای شیعه در زمینه ولایت فقیه به این آیه استناد نمی کنند زیرا اطاعت محض است که به اطاعات از امام معصوم مرتبط می باشد.

نسبت اسلام و دموکراسی

حجت الاسلام و المسلمین واعظی در ادامه به نسبت بین اسلام و دموکراسی پرداخت و گفت: باید دید که کدام تلقی از دموکراسی را می خواهیم با اسلام بسنجیم؟ اولا دو نگرش وجود دارد که یک وقت دموکراسی را به عنوان یک روش و یک زمان آن را یک ارزش می دانیم.

وی با بیان اینکه دموکراسی ارزشی آن است که درستی را با رای اکثریت گره بزنیم و بگوییم هرجا سواد اعظم و رای اکثریت بود، حق و درستی آنجاست و این اکثر بودن ارزش دارد، اظهار کرد: دموکراسی روشی یعنی اینکه در وقت و شرایطی که اختلاف نظر وجود دارد یکی از راه های فائق آمدن به آن، توجه به رای اکثریت است که به طور مثال در یک شرکت تجاری اختلاف نظر باشد که برای رسیدن به نتیجه، رای سهام دار بیشتر، قرعه یا رای اکثریت مدنظر قرار می گیرد.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی ابراز کرد: دموکراسی یک روش برای از بین رفتن اختلافات سیاسی است که البته معنایش این نیست که بهترین فرد با رای اکثریت انتخاب شده است بلکه امکان دارد مردم اشتباه کرده باشند و در انتخاب خود دقت لازم را نداشته باشند ولی به هر حال یک راه حل است.

وی توضیح داد: وقتی در دنیای غرب دموکراسی مطرح شد خیلی از لیبرال های اولیه نسبت به آن وحشت داشتند و می گفتند که دموکراسی ناب، امر خطرناکی است و به طور مثال شاید اکثریت رای دادند که فلان گروه یا اقلیت از بسیاری از حقوق اجتماعی محروم باشد؛ بنابراین نظر، متوجه شدند که دموکراسی چهارچوبی نیاز دارد و به همین علت متفکران سیاسی قرون 18 و 19 دموکراسی ناب و نامحدود را ستم و ظلم اکثریت می نامیدند و بر همین اساس برای دموکراسی محدوده و چهار چوبی را لازم دانستند.

محدود کردن دموکراسی با لیبرال دموکراسی

حجت الاسلام و المسلمین واعظی با بیان اینکه لیبرال ها از اصول خود به عنوان چهارچوبی برای دموکراسی استفاده کردند که به «لیبرال دموکراسی» تبدیل شد، گفت: به طور مثال وقتی اکثریت افراد، برای مجلس نماینده انتخاب می کنند، آن نمایندگان برای پیاده کردن اندیشه سوسیالیستی و مالکیت خصوصی حق رای دادن، ندارند زیرا نباید از اصول لیبرال بگذرند. از سوی دیگر، سوسیالیست ها نیز دموکراسی روشی را با چهارچوب مدنظر خود پذیرفتند.

وی با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی نیز دموکراسی و رای اکثریت مردم درباره مناصب انتخابی مانند رئیس جمهور و نمایندگان مجلس و... را بر اساس چهارچوب اسلام پذیرفته است که می توان از آن به دموکراسی دینی نام برد، اظهار کرد: شورای نگهبان به عنوان مرجع تشخیص این امر است که ببیند آیا قانون گذاری ها در چهارچوب اسلام هست یا نه؟
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی در ادامه این سوال که آیا اسلام با دموکراسی سازگاری دارد یا نه را اینگونه پاسخ داد که بر خلاف برخی از افکار تندرو در جهان اسلام، می گوییم که سازگاری دارد اما باید مراقب آسیب هایش بود. یکی از آفت های آن، فراهم آمدن زمینه عوام فریبی یا همان پوپولیزم و شعارهای غیرقابل عمل و فکر به قدرت رسیدن است.

فواید و آفت های دموکراسی

حجت الاسلام و المسلمین واعظی با اشاره به اینکه یکی از آفت های دموکراسی این است که برخی از صاحبان قدرت به عنوان حامی مالی فرد یا گروه هستند تا بعدا از قبال آنها به مطامعی برسند، ابراز کرد: غلبه نگاه بخش و منطقه ای بر خواست ملی یکی دیگر از آفت ها می باشد که به طور مثال در یک منطقه به واسطه اعمال نمایندگانش، فرودگاهی احداث شده که با وجود هزینه ها، هفته ای دو مرتبه بیشتر پرواز ندارد.

وی گردش قدرت و احساس مشارکت مردم را از امور مثبت در دموکراسی دانست و ابراز کرد: افزایش نظارت و رشد فرهنگ سیاسی مردم لازمه این نگاه است.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی در ادامه به تفاوت های لیبرالیسم و اسلام پرداخت و گفت: نگاه به انسان در اسلام با لیبرال تفاوت دارد. انسان در بینش اسلامی، عبد، مختار، آزاد، مسئول، ملتزم و... است و به تعبیری، انسان «خودآیین» نیست و خداوند در چگونه زیستن ما اعمال نظر کرده است اما بشر از دیدگاه لیبرالیسم، «خودآیین» است و خودش چگونه زیستن و نظام حقوقی حاکم بر افراد و نظام مدنی، مناسبات اقتصادی و سیاسی را تعریف می کند که این نگاه، از بنیادی ترین اصول بشری است که در لیبرالیسم دیده می شود.

وی با بیان اینکه لیبرالیسم انسان را فرد صاحب حقوق تعریف می کند و از این رو نظام مطلوب سیاسی از این نظر تلاش می کند که این حقوق فردی، استیفا بشود و افراد به نحو حداکثری به حقوق شان برسند، گفت: از نظر اسلام، درست است که انسان حقوقی را دارد ولی به این بعد منحصر نیست و ظرفیت اخلاقی، معنوی، فطری و الهی دارد و نظام سیاسی مطلوب تنها به مسئله تسهیل احقاق حقوق فردی نمی پردازد بلکه علاوه بر آن امر زیست اخلاقی، کریمانه، معنوی، توام با تقوا را تسهیل می کند و بر این اساس، جامعه اسلامی می بایست اجتماعی باشد که افراد با کرامت و معنویت و ایمان زندگی کنند.

حجت الاسلام و المسلمین واعظی با بیان اینکه بنابراین، هر چقدر در میدان عمل نتوانیم این کار را انجام دهیم، با آرمان های اسلامی فاصله گرفته ایم، افزود: اگر فقر زیاد شود و مشکلات زندگی افزایش یابد، اخلاق نیز از بین می رود و به طور مثال نمی توان انتظار داشت که کارمند رشوه بگیر نباشد؛ بنابراین نظام اسلامی می بایست نسبت به زیست افراد توجه داشته باشد.

سکولاریسم، فقط جدایی دین از سیاست نیست

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی در ادامه به بحث سکولاریسم که جدایی دین از سیاست یکی از نتایج آن می باشد، پرداخت و گفت: انسان در شناخت حقایق، کسب معارف و تنظیم مناسبات اجتماعی در کنار اتکا به عقل و دانش خود به عنوان حجت درونی ای که خدا برای او قرار داده است، می بایست به حجت بیرونی نیز توجه داشت که از این رو، وحی و فروعات آن یعنی سنت و قول و فعل معصوم(ع) به عنوان منبع معرفتی مد نظر می باشد که عقلانیت موحدانه و مومنانه نامیده می شود.

وی افزود: در مقابل، خود بسندگی و خودکفایی عقل بشری و بی نیازی به منبع معرفتی بیرون از خود، عقلانیت سکولار می باشد و همه چیز را سکولار و اخلاق، اقتصاد، سیاست و... و در واقع جدایی همه چیز از منبع دینی را ایجاد می کند که بنابراین، نگاه سکولار اجازه نمی دهد که دین و منابع دینی در وجوه حیات ایفای نقش کند.

حجت الاسلام و المسلمین واعظی با بیان اینکه به خاطر این عقلانیت سکولاری، تعدادی اصلا ملحد شدند و برخی که ملحد نشدند، خواستار خصوصی سازی دین و ایجاد قلمرو آن بودند، گفت: این افراد می گویند که دین تنظیم کننده رابطه خصوصی انسان با خداست و هر چه که به حوزه عمومی بشر و رابطه انسان با انسان مرتبط می باشد از قلمرو دین خارج است.

وی با اشاره به اینکه آزادی یکی از تاکیدهای لیبرالیسم است، به تفاوت تلقی اسلام و این دیدگاه درباره آزادی فردی اشاره و خاطر نشان کرد: بسیاری از لیبرال ها آزادی را با مفاهیم سلبی، منفی، فقدان و نبود، تعبیر و برخی از آنان از آزادی مثبت با مفاهیم ایجابی استفاده می کنند و کسی که بتواند منویات، خواسته ها و اهدافش را پیاده کند، آزاد می نامند که بر همین اساس، علت نرسیدن به اهداف را امور بیرونی مانند فقر و یا درونی مانند جهل بر می شمرند و جامعه آزاد را همراه با نداشتن فشارهای بیرونی و موانع درونی می دانند.

تفاوت بینش اسلام و لیبرالیسم درباره آزادی

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی با اشاره به اینکه یکی از تفاوت های لیبرال و اسلام در آزادی، دایره تعریف است، با بیان اینکه در بینش اسلامی بحث حریت و آزادی وجود دارد، گفت: در این بینش، قبل از اینکه به این امر برسیم که آیا فرد نسبت به کاری حق دارد یا نه؟ این نکته بیان می شود که آیا فرد نسبت به انجام آن مجاز هست یا خیر؟ به بیان دیگر، در نظام لیبرال برای آزادی افراد فیلتر قانونی و اخلاقی گذاشته می شود و در واقع آزادی مطلق داده نمی شود و به این مطلب که آزادی دیگری از بین نرود و ضرر ایجاد نشود، مقید می کنند.

وی ادامه داد: در بینش اسلام، علاوه بر اینکه قید می شود که کسی حق از بین بردن آزادی دیگری و ایجاد ضرر ندارد، بین عمل اختیاری و عملی که با آزادی فردی همراه باشد، تفاوت گذاشته است؛ یعنی با وجود اینکه هر کس می تواند و اختیار دارد به دیگری سیلی بزند، ولی حق این کار را ندارد.

سکولار شدن حوزه یعنی چه؟ / تلاش های گذشته را نادیده نگیریم

حجت الاسلام و المسلمین واعظی با اشاره به بیانی که از خطر سکولار شدن حوزه های علمیه می گوید، ابراز کرد: این مطلب از یک سو درست است و از سویی نه؛ بخشی از حوزه های علمیه در گذشته معتقد بوده که دین به سیاست و حکومت کاری ندارد و حوزه علمیه نسبت به نحوه جامعه مسلمین در امور سیاسی و اجتماعی بی تفاوت می باشد و نسبت به این امر  امام راحل(ره) احساس خطر می کرد و منشور روحانیت نیز که در ایام پایانی عمر خویش به عنوان فاضل حوزوی، مرجع دینی و معمار و رهبر یک انقلاب بر همین اساس نوشته شده است گویای این مطلب است.

وی ادامه داد: حوزه علمیه، مراجع عظام تقلید و روحانیت در به ثمر نشستن انقلاب اسلامی نقش مهمی داشته است و از این رو‌، هم‌سرنوشت می باشند و تاکیدهای امام راحل(ره) و مقام معظم رهبری هم به همین امر اشاره دارد.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی با اشاره به اینکه برخی معتقدند که حوزه علمیه باید بیش از این در خدمت نظام و جامعه باشد و تلاش کند که این مطلب به حق است، ولی به اسم سکولار نشدن آن، تلاش های عالمانه و علما را تحقیر می کنند. امام راحل در منشور روحانیت خود در دو صفحه اول به تلاش فقیه پروری، مفسر پروری، منتقل کردن تراث اهل بیت(ع) به نسل جدید اشاره می کنند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: البته خطر سکولاریسم وجود دارد، اما این امر که داشته های موجود را به اسم مراقبت از آن از بین ببریم و تحقیر کنیم و زحمات و تلاش های گذشته را نادیده بگیریم، درست نیست، بلکه باید قدردان زحمات گذشتگان بود و در این مسیر تلاش کرد.

گفتنی است، دوره دانش افزایی اساتید علوم عقلی، فقه و اصول و مبلغان حوزه علمیه خراسان به همت معاونت آموزش این حوزه، دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (گروه حكمت وكلام جديد پژوهشكده اسلام تمدنی) به مدت 5 پنجشنبه متوالی در مدرسه علمیه سلیمانیه برگزار می شود.

انتهای پیام/۳۱۳/۲۵